Quá trình hình thành và phát triển của Chi cục Văn thư - Lưu trữ tỉnh Vĩnh Long trải qua nhiều giai đoạn lịch sử và nhiều lần thay đổi tên gọi. Đầu tiên là Tổ lưu trữ thuộc phòng Hành chính - Tổ chức Văn phòng UBND tỉnh Cửu Long, tỉnh Vĩnh Long có chức năng, nhiệm vụ giúp Trưởng Phòng Hành chính - Tổ chức tham mưu cho Chánh Văn phòng UBND tỉnh về công tác lưu trữ của cơ quan, là tổ chức tiền thân của Trung tâm Lưu trữ tỉnh trực thuộc Văn phòng UBND tỉnh Vĩnh Long nay là Chi cục Văn thư - Lưu trữ và hiện tại là Trung tâm Lưu trữ lịch sử trực thuộc Sở Nội vụ.
Tháng 2 năm 1976 theo Nghị định của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam về việc giải thể khu, hợp nhất các tỉnh ở Miền Nam sáp nhập hai tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Trà Vinh thành tỉnh Cửu Long. Về tổ chức chính quyền cấp huyện có 12 huyện, 02 thị xã, (Thị xã Vĩnh Long và Thị xã Trà Vinh). Các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh trong giai đoạn này luôn thay đổi qua từng thời gian, bộ phận văn thư, lưu trữ ở các cơ quan, tổ chức trong tỉnh đều thuộc phòng Hành chính. Ở cấp tỉnh Tổ chức lưu trữ là Bộ phận trực thuộc Phòng Hành chính - Tổ chức Văn phòng UBND tỉnh, có nhiệm vụ thu thập, chỉnh lý, bảo quản và tổ chức sử dụng tài liệu lưu trữ 02 phông lưu trữ: Phông UBND Cách mạng tỉnh Vĩnh Long và Phông UBND tỉnh Cửu Long từ 1975-1991. Biên chế lưu trữ 03-04 người, có trình độ trung cấp văn thư, lưu trữ.
Thực hiện Chỉ thị số 726/CT-TTg ngày 04/7/1997 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường chỉ đạo công tác lưu trữ trong thời gian tới, Thông tư số: 40/1998/TT-TCCP ngày 14/01/1998, của Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ hướng dẫn tổ chức lưu trữ ở cơ quan Nhà nước các cấp. Theo đó, UBND tỉnh Vĩnh Long ban hành Quyết định số 1659/1998/QĐ-UBT ngày 31/8/1998 về việc thành lập Trung tâm Lưu trữ trực thuộc Văn phòng UBND tỉnh Vĩnh Long có 09 biên chế. Trung tâm có chức năng giúp Chánh Văn phòng và giúp UBND tỉnh thực hiện quản lý nhà nước về công tác lưu trữ, quản lý tài liệu lưu trữ lịch sử trong phạm vi tỉnh và thực hiện nhiệm vụ Lưu trữ hiện hành của Văn phòng UBND tỉnh.
Khi thực hiện Nghị định số 13 và 14/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ, chức năng quản lý nhà nước về công tác văn thư, lưu trữ và Trung tâm Lưu trữ tỉnh được chuyển giao nguyên trạng chức năng Lưu trữ lịch sử từ Văn phòng UBND tỉnh sang Sở Nội Vụ quản lý. Trung tâm sau khi chuyển giao về Sở Nội vụ được UBND tỉnh bổ sung, bố trí 25 biên chế. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được chuẩn hóa, đáp ứng tốt nhu cầu công việc của từng vị trí. Căn cứ vào chức năng nhiệm vụ của mình Trung tâm đã chủ động xây dựng kế hoạch hoạt động, phối hợp chặt chẽ với Phòng Quản lý Văn thư - Lưu trữ thực hiện công tác thu thập, chỉnh lý, bảo quản, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ lịch sử của tỉnh.
Thực hiện Thông tư 02/2010/TT-BNV ngày 28 tháng 4 năm 2010 của Bộ Nội vụ Hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức của tổ chức văn thư, lưu trữ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và UBND các cấp, ngày 22/10/2010, UBND tỉnh Vĩnh Long đã Ban hành Quyết định số 2264/QĐ-UBND về việc Thành lập Chi cục Văn thư - Lưu trữ trực thuộc Sở Nội vụ. Theo đó, vị trí, chức năng Chi cục Văn thư - Lưu trữ là tổ chức trực thuộc Sở Nội vụ có chức năng giúp giám đốc Sở Nội vụ tham mưu cho UBND tỉnh quản lý Nhà nước, về văn thư, lưu trữ của tỉnh và trực tiếp quản lý tài liệu lưu trữ lịch sử của tỉnh theo quy định của pháp luật. Chi cục chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và hoạt động của Sở Nội vụ, đồng thời chịu sự hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ của Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước thuộc Bộ Nội vụ. Chi cục là tổ chức có tư cách pháp nhân, có con dấu, tài khoản riêng, có trụ sở, kinh phí hoạt động do ngân sách Nhà nước cấp theo quy định của pháp luật. Nhiệm vụ và quyền hạn thực hiện theo Thông tư 02/2010/TT-BNV ngày 28 tháng 4 năm 2010 của Bộ Nội vụ, cơ cấu tổ chức gồm có: Chi cục trưởng 02 Phó Chi cục trưởng và thành lập 03 phòng chuyên môn, nghiệp vụ: Phòng Hành chính - Tổng hợp, Phòng Quản lý văn thư - Lưu trữ, Phòng Nghiệp vụ - Kho lưu trữ chuyên dụng.
Căn cứ Đề án số 04-ĐA/TU, ngày 02/11/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của các Sở, Ban, Ngành, Mặt trận Tổ quốc và Đoàn thể chính trị - xã hội tỉnh Vĩnh Long theo Nghị quyết số 18-NQ/TW, 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII; Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành Quyết định số 901/QĐ-UBND, về việc kiện toàn cơ cấu tổ chức bộ máy của Sở Nội vụ tỉnh Vĩnh Long. Ngày 22 tháng 4 năm 2019, Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh đã chính thức ra mắt và đi vào hoạt động.